اجابت دعا

 ارکان دعا : 1-اعتقاد و توجه به ربوبیت ‏خدا 2- احساس نیاز 3- اعتقاد به اجابت الهى.

اصل اجابت

بر اساس وعده الهى هرگاه از بنده‏اى دعا به وقوع بپیوندد اصل اجابت هم از طرف خداوند اجتناب ‏ناپذیر است.

موضوعى که برخى نسبت ‏به آن دچار اشتباه شده‏اند، قیاس اجابت انسانها با اجابت‏ خداست زیرا معمولا هرگاه انسانى از انسان دیگرى خواسته‏اى داشته باشد - اگر در توانش باشد - همان چیزى را که او درخواست کرده است‏ بدون تاخیر و فوت وقت - بدون اینکه در این زمینه به مصالح مختلف احاطه داشته یا آن را در نظر بگیرد - عملى مى‏کند. و همین محدودیت اندیشه بشرى ذهن او را عادت داده است که اجابت الهى را نیز در همین دائره ارزیابى کند و خارج از آن را بى‏توجهى خداوند نسبت‏ به خود دانسته و اجابت نداند. و گاهى نیز تا آنجا در این اشتباه پیش مى‏رود که در وعده الهى به تردید افتاده و در فهم آن دچار اشکال مى‏شود.

در صورتى که موضوع اجابت در مورد خدا با آنچه بین بندگان او مطرح است، تفاوت بسیار دارد. او براى استجابت دعاى بنده خود، با احاطه‏اى که به تمامى مصالح و مفاسد امور دارد با توجه به رحمت عام و نیز لطف ویژه‏اش نسبت ‏به سائلان، آن ‏چه به صلاح آنان بداند عملى مى‏کند.

شخص «دعاکننده‏» نباید در کار دعا تنها به برآمدن حاجت‏ خود قناعت ورزد تا اگر محقق نشد دست از طلب بردارد بلکه باید با نظرى بلند و در افقى بسیار وسیعتر و فراتر از برخى خواسته‏هاى محدود بدین عمل دست ‏یازد

به عنوان مثال مریضى را در نظر بگیرید که به شدت تشنه است و پى در پى به آه و ناله و اصرار تقاضاى آب مى‏کند، در همین حال اگر یکى از بستگان او که از وضع او بى‏خبر است‏ با او ملاقات کند بدیهى است اولین کارى که براى او انجام خواهد داد سیراب کردن اوست در حالى که ممکن است ‏با همین آب دادن، حیات او را نیز در معرض خطر قرار دهد. در صورتى که اگر دکتر معالج او در این وضع او را ببیند با احاطه‏اى که به مرض و نوع آن دارد و آب را براى چنین مریضى خطرناک مى‏داند، تن به این خواسته نخواهد داد و یا حداقل آن را براى مدت معینى به تاخیر خواهد انداخت. و اگر ممکن باشد از راه دیگرى براى تخفیف تشنگى او اقدام خواهد کرد.

این بى‏توجهى به تقاضاى مریض نیست ‏بلکه خود عین اجابت ‏با در نظر گرفتن مصلحت اوست. خداوند متعال نیز، هرگاه دعایى - با توجه به ارکان آن - از بنده‏اش ابراز شود، قطعا بدان پاسخ خواهد داد، ولى اینکه شخص «دعاکننده‏» اجابت دعاى خود را در به اجرا درآوردن مو به موى خواسته خود از سوى خدا بداند اندیشه‏اى غلط، انتظارى بیجا و از باب قیاس خالق به خلق است.

انواع اجابت

اجابت الهى با توجه به مجموعه مصالح و مفاسد تحقق مى‏پذیرد و بدیهى است چنین کارى صورتهاى مختلف دارد که در هر خواسته‏اى با توجه به اوضاع و مناسبات خاص آن، به صورت ویژه‏اى جلوه مى‏کند که به برخى از آنها مى‏پردازیم.

البته آنچه اینجا بدان مى‏پردازیم به غیر از نوع روشن و رایج آن است که برآمدن حاجت دائمى به همان صورت مطلوب اوست.

جلب رحمت

از نتایج‏ بسیار مهم دعا جلب توجه و عنایت ویژه الهى است که سراسر زندگى و لحظه لحظه عمر دعاکننده را فرا مى‏گیرد.

بر طبق آیات قرآن کریم، خداوند بزرگ رساندن رحمت را به بندگان، بر خود مقرر فرموده و مقصود از آفرینش آنان را نیز همین امر، اعلام کرده است ولى بهره‏مندى از آن را به تقاضا و درخواست ‏آنها از خود منوط دانسته ‏است.

شخص «دعاکننده‏» نباید در کار دعا تنها به برآمدن حاجت‏ خود قناعت ورزد تا اگر محقق نشد دست از طلب بردارد بلکه باید با نظرى بلند و در افقى بسیار وسیعتر و فراتر از برخى خواسته‏هاى محدود بدین عمل دست ‏یازد.

سایه رحمت الهى بر سر آن بنده‏اى باد که حاجت‏ خویش را از خدا بخواهد و در آن اصرار بورزد خواه آن خواسته‏اش محقق شود و خواه عملى نگردد

البته خواسته‏هاى کوچک را هم باید از خدا خواست. بلکه بنا به روایتى از امام صادق علیه‌السلام تمامى امور از کوچک و بزرگ را باید از او طلب کرد زیرا همان کسى که صاحب اختیار کارهاى بزرگ است، سررشته کارهاى کوچک را نیز در دست‏خود دارد.

ولى سخن این است که همواره باید امور محدود و جزیى را در پرتو عنایت کلى الهى خواست و به وسیله دعا عنایت و توجه عام و رضایت‏خداوند را به سوى خود جلب کرد.

قرآن مجید از قول حضرت ابراهیم علیه‌السلام خطاب به مشرکان عصر خود اینچنین مى‏فرماید: «واعتز لکم و ما تدعون من دون الله و ادعو ربى عسى الا اکون بدعاء ربى شقیا» من از شما و آنچه مى‏پرستید کناره مى‏گیرم و پروردگار خود را مى‏خوانم بدین امید که به وسیله این کار - رحمت‏ خدا را در همه حال به سوى خود جلب کنم و در پیشگاه او - محروم و مطرود نباشم.

امام صادق علیه‌السلام از نبى اکرم صلی‌الله‌علیه ‌و‌آله نقل مى‏کند که آن حضرت فرمودند: «رحم الله عبدا طلب من الله عز و جل حاجة فالح فى الدعاء استجیب له ام لم یستجیب [له]، و تلا هذه الآیة...» سایه رحمت الهى بر سر آن بنده‏اى باد که حاجت‏ خویش را از خدا بخواهد و در آن اصرار بورزد خواه آن خواسته‏اش محقق شود و خواه عملى نگردد. آنگاه حضرت همین آیه را به عنوان شاهد کلام خود ذکر فرمود.

باز در حدیث دیگرى حضرت صادق علیه‌السلام فرمودند: «ان الله عز و جل یقول: من شغل بذکرى عن مسالتى اعطیته افضل ما اعطى من سالنى». خداى متعال مى‏فرماید: کسى که به یاد من مشغول شود و از عرض حاجت‏خود باز ماند - با جلب رحمت‏خود به سوى او - بهترین عطایاى خویش را که به‏سائلان مى‏دهم بدو نیز خواهم ‏بخشید.

و نیز همان حضرت فرمودند: «هیچ بنده‏اى دست ‏خود را به سوى خدا نگشود مگر اینکه خداوند بزرگ از این که آن دست را خالى برگرداند حیا مى‏کند و از رحمت ‏خود آنچه بخواهد بدو عنایت مى‏کند. پس هرگاه کسى از شما دست‏به دعا برداشت آن را بر سر و صورت خود بکشاند.»

بنابراین بهترین و سودمندترین پاسخ الهى به بنده نیایشگر خود سرازیر کردن رحمت ‏بى‏پایان خویش به سوى اوست و از باب اینکه: «چون که صد آمد نود هم پیش ماست‏» در پرتو آن تمامى مشکلات مادى و معنوى رو به سامان خواهد گذاشت و هیچ دعایى از مؤمن، خالى از این بهره گرانسنگ نخواهد بود، چه دعاگر حاجت مورد نظر خود را نیز بگیرد یا به مصالحى بدان دست نیابد.